Diasporalia: Een beeld, veel verhalen

Op het stadsfestival Antwerpen Barok 2018. Rubens inspireert, pakken de kathedraal en de monumentale kerken uit met oude en nieuwe barokke parels.
Een dramatische scène: twaalf bronzen matrassen liggen in twee rijen tegenover elkaar op de vloer. Ze zijn bedekt met persoonlijke spullen. Mensen zijn er niet te zien. Waar zijn zij? Waar zijn de mensen die hier geslapen hebben?
Vicaris Bart Paepen, pastoor van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Antwerpen, hoopt dat de bezoekers van de kunstinstallatie Diasporalia van Koen Theys in de Sint-Jozefkapel in de kathedraal met deze vragen aan de slag gaan. In het kader van het stadsfestival Antwerpen Barok 2018. Rubens inspireert, dat begin juni opende en nog loopt tot januari, vroeg de kathedraal de Belgische kunstenaar Koen Theys een werk te ontwerpen.
Onmiddellijk zag ik het beeld van matrassen en stretchers terug voor ogen, bij een bezoek aan een kerk in Brussel bezet door sans-papiers. Dat wilde ik oproepen met dit werk. Koen Theys
Qua vormentaal liet hij zich inspireren door de barokke spirit van Peter Paul Rubens. Zo wordt meteen duidelijk hoe de 17de-eeuwse meester van de barok ook vandaag nog relevant kan zijn. Niet alleen de vormentaal van Diasporalia is barok, ook de kleuren – goud, blauw en brons – zijn barokke tinten.
Net als Rubens’ werken schetst deze kunstinstallatie bovendien vanop een afstand aanschouwd één duidelijk beeld. De 12 lege bedden verwijzen naar de vluchtelingenproblematiek. Maar zodra je dichterbij komt, ontwaar je tal van details die elk op zich een eigen verhaal vertellen. Kijk maar naar de asbak, de rugzak, het reiskussen, de schoorsteenklok … Zo vertelt elke slaapplek haar eigen verhaal.
Zie je dat bedje met de teddybeer die op zijn buikje ligt, zijn kopje in de matras, net zoals het kindje Aylan dat dood aanspoelde op een strand?
Het laken verbeeldt de oprukkende kustlijn, de plooien in het deken de golven van de zee, het bootje dat door de golven verzwolgen wordt, lijkt wel een babydraagzak.
Het kunstwerk Diasporalia kreeg niet voor niets een plaats in de Sint-Jozefkapel. Op het 19de-eeuwse altaarretabel in deze kapel wordt het geboortetafereel van Jezus afgebeeld. Alleen ligt Jezus niet in een kribbe, maar op een deken op de grond ervoor. Net zo liggen mensen hier op matrassen op de grond, omdat er niets beters voorhanden is voor hen, motiveert Bart Paepen uit, die erg in zijn sas is met dit werk.
De confrontatie tussen de rijke koninklijke kleuren van dit werk en de schrijnende armoede van vluchtelingen treft, net zoals je als toeschouwer door elk detail verleid wordt om de installatie van dichtbij te ontdekken en aan te raken (wat absoluut niet de bedoeling is, haast hij zich erbij te zeggen), terwijl je je in het dagelijkse leven instinctief afkeert van vluchtelingen.
Daarom hoop ik dat dit werk niet alleen esthetisch raakt, maar ook moreel en wie weet zelfs spiritueel. Hopelijk nodigt het uit om voor elkaar te zorgen. Bart Paepen
Ook de vzw Monumentale Kerken Antwerpen tekenen present in het stadsbrede cultuurfestival. Onze kerken hebben een rijk barok kunstpatrimonium en zijn een onmisbare schakel in dat barokverhaal, stelt coördinator Marieke D’Hooghe. Behalve de Sint-Carolus Borromeuskerk tekent vooral gotische kerkarchitectuur het Antwerpse straatbeeld. Je moet echter door de gotische schil heen bijten om de toppers van het barokke erfgoed te ontdekken. Ook al bleef het erfgoed niet van onheil gespaard, architectuur en kunst gaan harmonieus samen en versterken de totaalervaring van esthetiek en spiritualiteit. 
De vzw ontwikkelde een sterk aanbod om de parels van het barokke erfgoed van Rubens te helpen (her)ontdekken. Zo voert een nieuwe Rubenswandeling je langs de vijf monumentale kerken, is er een nieuwe gratis bezoekersgids te verkrijgen in elke kerk evenals een educatief pakket voor gezinnen met kinderen.
In het najaar organiseert de kathedraal op 7 september een eenmalige sleep in met de Duitse componist Max Richter (inschrijven vanaf half juni). Het is een acht uur durend concert waarbij de toeschouwers op bedden liggen in de kathedraal, legt Bart Paepen uit. Het is de bedoeling dat mensen zich inleven in het lot van de vluchtelingen naar wie de sculptuur van Koen Theys verwijst. Welke dromen koesteren deze ontwortelde man, vrouw of kind die hier aanspoelen?
Op 5 december staat er een refugee slowdating op het programma. 40 geïnteresseerden kunnen inschrijven voor een date met evenveel vluchtelingen uit opvangcentra in Antwerpen. Bart Paepen: Het gaat er niet alleen om te luisteren naar het wedervaren van de vluchteling, maar ook zelf een stuk van je leven te delen om zo tot een echte ontmoeting te komen.

Kerknet
18 juni 2018

back