De enorme mogelijkheden van video

In de jaren 1960 opende het medium video nieuwe mogelijkheden voor kunstenaars om de werkelijkheid tot hun materiaal te maken. Wat is daar vandaag van geworden? In aanloop naar Contour, de 6e Biënnale voor Bewegend Beeld in Mechelen, werpen we een kritische blik op wat er de laatste maanden her en der aan videokunst te zien was. 'Kom van uw wolk en kijk naar Koen Theys', luidt de oproep van Ludovik Vermeersch aan Bill Viola. 

…

Zoals Warhol al opmerkte: iedereen kan met video aan de slag. Juist dát is wellicht het meest mediumspecifieke aan video: amateur-pornograaf, performancekunstenaar of schilder, iedereen doet eraan. Soms maken juist zij die zich niet als videokunstenaars voordoen, op de meest interessante manier gebruik van het medium, omdat ze er de mogelijkheden van blijven zien. Maar interessanter dan videokunstenaars van niet-videokunstenaars te willen onderscheiden, is het om zij die de mogelijkheden van het medium benutten, te vergelijken met zij die dat niet doen. Rabih Mroué, Phil Collins, Hito Steyerl, Harun Farocki, Koen Theys, Francis Alÿs, en Omer Fast – om er maar enkele te noemen – houden zich met de werkelijkheid bezig of geven commentaar op de manier waarop die werkelijkheid door de dominante media in beeld wordt gebracht. Een andere categorie negeert die opties, en bijt zich vast in video als een verlengstuk van traditionele kunstvormen, zoals de schilderkunst.
…

De kracht van goede videokunst op dit moment is juist dat ze het spektakelgehalte, het pathos, de aanspraak op waarheid, de hang naar idolatrie – allemaal welig tierende aspecten van onze populaire beeldcultuur – tegen een kritisch licht houdt en een alternatieve beeldvorming aanbiedt. Juist om die reden overstijgt de meest interessante videokunst de categorie videokunst. Ze bespeelt verschillende registers, ze doorbreekt conventies van kunst, televisie, fictie, documentaire, reclame- en internetfilmpjes, maar vooral: ze denkt na over de werkelijkheid waarin we leven. Viola vertegenwoordigt een opvatting over videokunst als een soort bewegende schilderkunst, een open deur voor het esthetisch escapisme van staarlustigen met een verlangen naar het hogere, die zich door universele, 'grote' thema´s aangesproken voelen en vertrouwde motieven uit de christelijke renaissancekunst (zoals daar zijn: engelen) al te graag met een vaag soort spiritualiteit nieuw leven ingeblazen zien worden.
HET PACT MET DE REALITEIT
Daarmee is niet gezegd dat thema´s uit de renaissance-schilderkunst geen plaats kunnen hebben in de videokunst van vandaag. Alleen, je moet vernuftig te werk gaan. Bill Viola kan een voorbeeld nemen aan Koen Theys en zijn videowerk Danaë (2013), dat op diens overzichtstentoonstelling in het S.M.A.K. te zien was. Om te beginnen spelen de actrices in Danaë hun rol heel wat overtuigender dan Bill Viola´s acteurs. Ze zijn dan ook gewoon zichzelf, ze hebben een reden waarom ze doen wat ze doen. Theys verzamelde internetfilmpjes van jongedames die vanuit hun kamer voor de webcam met hun achterwerk staan te wiebelen. Hij maakte er een montage van op vijf grote schermen, die tegelijk indrukwekkend en hilarisch is. De beelden komen recht uit de dagdagelijkse realiteit, maar ze wijzen evengoed op een universeel mysterie ('wat bezielt die vrouwen?'). Theys accentueerde het in de kamers binnenvallende licht enigszins om het specifieke Danaë-effect te versterken. Zoals de Griekse mythologie het wil, werd Danaë door haar vader opgesloten in een kamer om te voorkomen dat ze zwanger zou worden. Dat weerhield de seksbeluste Zeus er echter niet van tot haar door te dringen in de gedaante van een gouden regen (bij Theys zijn het de lichtstralen die door kieren, vensters, en televisieschermen binnensijpelen). De associaties die opdoemen bij het zien van de woordeloze videoboodschappen van al die shakende Danaë´s uit de grote rare internetwereld, zijn veel indringender, veel effectiever, dan de halfbakken symbolische suggesties die Bill Viola vol transcendente ernst probeert op te wekken.

Ludovik Vermeersch – Rekto Verso
mei - jun 2013

back