`UITEINDELIJK BEN JE ALS
KUNSTENAAR EEN ENTERTAINER'

Koen Theys presenteert zijn 'Home-made Victories' in het S.M.A.K.

Koen Theys heeft in zijn atelier een maquette staan van het S.M.A.K. waarmee hij de tentoonstelling voorbereidt. Het is de favoriete plek voor zijn kat die zich behaaglijk in de maquette nestelt. "De sfinx van het S.M.A.K.", grinnikt Theys. Hij gaat in het Gentse museum recente video-installaties tonen. Een gesprek met een kunstenaar met een bijzondere visie op de kunstwereld.
gezicht lijkt onze cultuur een uiting van individuele expressie. Maar van op afstand zie je dat alle cultuurdeelnemers eigenlijk figuranten zijn in een soort groot massa-ornament á la Busby Berkeley (beroemde Hollywood-cineast en -choreograaf uit de jaren twintig en dertig, mh). Een ornament waar ze in zekere zin mee de ontwerper van zijn, maar tegelijkertijd zijn ze niet meer dan een fragmentje uit het ornament. Je kan het vergelijken met Leviathan, het staatsmonster van Hobbes, maar dan op het vlak van cultuur."
De Duitse theoreticus Siegfried Kracauer schreef in de late jaren twintig over dat 'ornament van de massa'.
Theys: "Ja. Kracauer was verrukt over de abstracte figuren die de lichamen van de Tiller Girls (vergelijkbaar met de danseressen in de films van Berkeley — mh) produceerden. Hij vond dit het modernistische gegeven bij uitstek. Voor het modernisme was het ornament altijd de grote vijand. Maar voor Kracauer was het ornament in deze balletten een doel op zich. Pure abstractie, waarbij het menselijke lichaam zich overgaf aan de technologische utopie van zijn tijd."
"Als ik aan kunst denk, denk ik bijna altijd aan het algemene idee van kunstproductie vandaag. Ik beeld mij al die miljoenen mensen in die allemaal min of meer hetzelfde doen. Dat gegeven is voor mij veel belangrijker dan het werk van één iemand."
Macht is een belangrijk thema in je werk? Theys: "Als je de kunstgeschiedenis bekijkt, zie je dat kunst altijd in functie van de machtigen der aarde werd gemaakt. En ook vandaag wordt kunst uiteindelijk altijd gerecupereerd door de macht, ondanks alle pogingen van kunstenaars om daaraan te ontsnappen. Santiago Sierra vind ik bijvoorbeeld één van de weinige echt goede politieke kunstenaars van vandaag, omdat hij zich ten minste niet opwerpt als een verkapte missionaris." "Kunst is het maatschappelijk status quo-instrument bij uitstek. Wat je daar tegen kan doen als kunstenaar, is telkens opnieuw zaken van buiten de kunst naar binnen te trekken, om zo een democratiseringsproces van de kunst te provoceren. Maar vandaag zie je dat ook de overheid en instellingen dat trachten te doen. En dat werkt niet. Wanneer zij dingen van buiten de kunst binnen een kunstcontext halen, banaliseren zij de kunst. Wanneer Rirkrit Tiravanija kookt op een tentoonstelling, is dat iets heel anders dan wanneer een curator een chef-kok uitnodigt op een tentoonstelling. Het werk van die chef-kok zal nooit kunst worden. Gewoon omdat die chef-kok geen uitspraken over kunst doet met zijn werk.

Die is daar gewoon niet mee bezig."
',Met over kunst gaan?
Theys: "Ik vind dat Joseph Kosuth gelijk had als hij stelt dat iets enkel kunst kan zijn, wanneer de maker ervan de intentie had om er een uitspraak over kunst mee te doen. En enkel vanuit die optiek zijn zaken als fotografie en video ook kunst kunnen worden. Anders reduceer je kunst tot beeldcultuur. De laatste tijd zie je dat curators meer en meer externe zaken in een kunstcontext laten opduiken: chef-koks, modeontwerpers, designers, popsterren, en dergelijke. Ik noem dit readymades gemaakt door curators. En ik vind het een erg boeiende zaak om te zien hoe en waarom dergelijke readymades hardnekkig weigeren kunstwerken te worden."
"Binnen de fotografie en de videokunst ligt dit nog problematischer, omdat de verschillen subtieler zijn. Bij een cineaste als Chantal Akerman bijvoorbeeld, die ik erg hoog inschat, voel je duidelijk dat het merendeel van haar werken niet gemaakt zijn om uitspraken te doen binnen een kunstcontext. Maar betekent dit dat ze niet in een kunsttentoonstelling zouden mogen getoond worden? Daarover verschil ik nogal van mening met Chris Dercon. We hebben daarom besloten om die problematiek als onderwerp te nemen van een gesprek in het S.M.A.K."
Wanneer behaal je in het S.M.A.K. een 'homemade victory'? Ik bedoel: wat voor indruk wil je maken op de toeschouwer?
Theys: "Een 'home-made victory' behaal je sowieso nooit op een andere plek. En eerlijk gezegd ben ik ook nooit bezig met indruk trachten te maken op de toeschouwer, maar tegelijkertijd hoop ik wel dat anderen er iets aan hebben. Ik
`Ook vandaag wordt kunst uiteindelijk altijd gerecupereerd door de macht, ondanks alle pogingen van kunstenaars om daaraan te ontsnappen'
hoop dat wij de selectie zo gemaakt hebben dat de mensen de verbanden zien tussen de werken en er energieën ontstaan. Sommige werken zullen nog altijd wel schokken, zoals mijn 'Crime 01'. Of mijn 'Vlaamse Leeuw met Bloedpens' uit hetzelfde jaar 1983 of het nieuwe `Danaë' (ritmisch bewegende achterwerken van dames — geplukt van het internet — mh). Maar uiteindelijk hoop ik dat het publiek geëntertaind zal zijn (lacht). Het is natuurlijk een cynische uitspraak, maar uiteindelijk ben je als kunstenaar ondanks alles toch een entertainer!"
Bestaat er; ondanks alle relativering, ook een Koen Theys die hoopt dat wat de mensen zien enig effect op hen heeft?
Theys: "Ik hou nog altijd van kunstenaars die iets trachten te maken, dat ene beeld, dat blijft hangen in je hoofd. Een beeld dat deel gaat uitmaken van het collectieve geheugen. Dat lijkt mij nog een eerbare functie voor kunst (grinnikt). Als ik zo'n werk of twee zou kunnen maken in mijn leven, zou dat veel voldoening geven (lacht) !.

Marc Holthof - <H>art
28 mar. 2013

back