De Koen brothers
Sur l’Amanite Phalloïde, 1999

collectie Stichting Beeldende Kunst Middelburg/De Vleeshal

Het getob Van onze vorige bijdrage aan M HKAzine verderzettend, wilde ik mij vandaag afvragen wat kunstenaars dan wel doen, als ze niets tonen. Of het zeggen door het niet te zeggen, zoals de dichter Paul Celan schreef, alsof gedichten tralies van taal waren die een uitzicht boden op een besmookt landschap, heel diep reikend, maar onpeilbaar. En dan schieten ons de woorden van de dichter Gerard Reve te binnen (`ons leven is als smook, gij gaat op in lucht en ik ook') die ergens schrijft dat kitsch zich onderscheidt van kunst doordat het ons zegt wat we ervan moeten denken. Het kitscherige werk denkt in onze plaats, bij wijze van spreken, het zegt ons dat de clown verdrietig is omdat er een traan uit zijn ooghoek rolt of dat een bloem mooi is, omdat ze mooi is. Veel schone kunstwerken hebben wij al gemaakt die op dit mooie beginsel zijn gebaseerd, zoals de David van Michelangelo of het beroemde werk met de stoelen van Joseph Kosuth (ook al beweert de kunstenaar, Duchamp napratend, van niet), schone werken zijn dat, maar soms voelen wij ons meer aangetrokken tot een verloren gelopen werk als Sur l’Amanite Phalloïde van de kunstenaar Koen Theys (1963). We noemen het een verloren gelopen werk, omdat het zich als een dwarse verschijning aan ons opdringt, maar ook omdat het deel uitmaakt van een grotere reeks, waarvan wij niet begrijpen waarom ze niet geheel is aangekocht. Geen blaam treft hier het M HKA, dat het werk niet in bezit heeft en momenteel enkel beheert voor De Vleeshal in Middelburg, wat ik beschouw als een bewonderenswaardige vorm van samenwerking.
De foto maakt deel uit van een reeks die gewijd is aan de plastische werkjes die kleuters geacht worden te maken onder de bezielende leiding van een kleuterjuf of schoolmeester, die met dat doel voor ogen twintig doosjes • van bij de slager bewaart om bijvoorbeeld te fungeren als glazen sarcofaagje voor sneeuwwitje, die in een bedje van watten de kus van •le prins verbeidt. De dwergen kleuren en plakken volgens de nauwgezette instructies van hun leider en fabriceren kitsch die op een geheime, maar niet mis te verstane manier samenvalt met een vorm van horror waarin een verkeerd begrepen esthetiek en een geestdodende ethiek zich op een onthutsende manier met elkaar verzoenen. Hier worden televisiesoaps geboren, en democratieën die mensen als Berlusconi onaantastbaar maken, elke herinnering aan het schervengericht voorbij. Hier wordt het betasten van billen verward met liefde en geloof met voorgewende vroomheid. Hier wordt de vorm van ons onderwijs zichtbaar, dat ons allemaal heeft misvormd door een te langdurige omgang met kennis die niet op ervaring berustte. Hier klopt het hart van het namaak-denken en het namaak-voelen dat ons allemaal langzaam wurgt.
En hier staan wij voor een kunstwerk dat ogenschijnlijk onaf balanceert op de grens tussen een vigerend schoonheidsgevoel en een visueel peuteren in de organen van onze samenleving en ons eigen gedrag. Hier wordt iets getoond, door het niet te tonen, maar door een bestaand beeld te verdubbelen.

Hans Theys - MUHKAZINE
apr 2012

back