Een nieuw Waterloo

Een ongelijke strijd tussen Ensor en hedendaagse kunstenaars in Gent.

Het is een kunstenaar voor alle seizoenen, a fortiori voor het moderne. Je kijkt uit je doppen als je met hem in de arena treedt. Werk van James Ensor over 2 x 17 zalen samenbrengen met actuele kunst is een waagstuk. Het ontbrak het Gentse Museum voor Schone Kunsten (MSK) en zijn overbuur, het Stedelijk Museum voor Actuele Kunst (SMAK), voor hun eerste gezamenlijke tentoonstelling niet aan moed. In Hareng Saur worden meer dan 80 levende en een handvol dode kunstenaars voor de leeuw gegooid.

MSK-direcleur Robert Hoozee vindt dat Ensor zich onderscheidt door zijn 'vormelijke kracht'; SMAK-collega Philippe Van Cauteren heeft het over zijn 'virtuositeit'. Vreemd dan, dat de sparringpartners meestal niet met diezelfde stilistische maatstaven werden gemeten. Ze blijken veeleer gekozen omdat hun thema's, motieven en beeldkeuzes overeenkomen met die van Ensor. Een hoop maskers en marionetten dus, satire, massataferelen, skeletten. Alleen Christus is ondervertegenwoordigd - Wim Delvoye had net genoeg brons voor een doornen kroon, al kan het ook een pretzeI of een DNA-ketting zijn.

Het themaveld is zo breed dat zowat iedere kunstenaar in aanmerking kwam. Weinig uitverkorenen dienen zich als onvervangbaar aan. Al helemaal niet Emilio Lopez-Menchero, die zich liet fotograferen als Ensors Zelfportret met bloemenhoed. Ensor maakte hier een pastiche naar Rubens, maar toonde zich 'virtuoos' in de penseelvoering. De imitatie van de imitatie daarentegen oogt goedkoop. Ook wie overmoed laat blijken, komt er niet goed uit. Joseph Legrand schreef op een pancarte: 'James, we halen je uit je home, beloofd.' Hoezo? Home was voor de Oostendse kluizenaar een unieke burcht en een bron van inspiratie.

Hareng Saur toont in drie MSKzalen hoe bet wél moet. Onder de motto's De schepping vall het licht en Duivels rossen engelen en aartsengelen af kronkelen, griffen en vlekken de naakte lijnen of penseelstreken van Ensor, Philippe Guston, Cy Twomb]y, Raymond Petitbon, Raoul De Keyser, Willem de Kooning en Philippe Vandenberg zich in een simpel samenspel naar het licht en de vrijheid. Alsof het niets was, uit de pols op papier of doek geschud. Verderop, her en der verspreid, bekende beelden die door merg en been snijden als de beste Ensor, gemaakt door MarIene Dumas, Thierry De Cordier, Thomas Schütte en Jimmie Durham.

De revelatie staat in het SMAK: Koen Theys' nieuwe videoinstallatie Waterloo Forever verenigt vormelijke kracht, virtuositeit, satire en massatheater in een benauwende heruitgave van de veldslag. In het trefzeker vangen van lelijke gezichtsuitdrukkingen, verveelde gebaren en achteloze geweersalvo's openbaart zich de tragisch-misantropische humor van een Ensor van vandaag.

Jan Braet – Knack
10 nov. 2010

back