Het Vanitasrecord

Vanitas vanitatis. Omnia vanitas est: ‘IJdelheid der ijdelheden! Alles is ijdelheid!’. Het Vanitas-thema, teruggaand op een vers uit de Prediker-bijbel, is al langer het onderwerp van reflectie. In de kunstgeschiedenis, vooral in de stillevens van de 16e en 17e eeuw, staat Vanitas voor een symbolische afbeelding van de dood, ter herinnering aan de vergankelijkheid van het leven. Het leven gemeten aan de dood. Vanitas als leegte, besloten in exces.

De schijn en de ijdelheid van kunst is een aanhoudende grondgedachte in het werk van Koen Theys (°1963), maar nooit eerder werd het zo direct aangeraakt als in Het Vanitasrecord. Een steeds terugkerend motief daarentegen is het ‘fantastische’ - in Kafkaïaanse zin evenwel, waarin een thema zo tot in het extreme wordt doorgedacht, dat het zich tegen zichzelf begint te keren. Het is voor Theys een manier om bepaalde onmogelijkheden of dilemma's waar de hedendaagse kunt mee te kampen heeft te verbeelden. Hij baseert zich vooral op alomtegenwoordige beelden, iconen van de westerse cultuur, die hij tot hun essentie drijft. Zo worden personages in eerder videowerk -  Hitler in Mediastudien (nach Heinrich Hoffmann) of  Picasso in Painting with Picasso - losgesneden van hun achterliggende persoonlijkheid en gereduceerd tot iconografische beelden. Ook de gemeenplaatsen van het vanitas-thema - doodshoofden, kaarsen, boeken, slakken, ...- vormen voor Theys niets meer dan lege of abstracte symbolen uit de kunstgeschiedenis.

De video Het Vanitasrecord  is gebaseerd op de installatie die Theys produceerde ter gelegenheid van het kunstenparcours Locus Loppem (15 januari tot 14 mei 2005). In de voormalige manège van het kasteel van Loppem bouwde hij, op een houten plateau van 15 op 20 meter, “het grootste Vanitas-stilleven ter wereld”, waarvoor onder andere meer dan 20.000 levende slakken werden aangerukt. In het eerste deel van de video dwaalt de camera langzaam langs de constructie, terwijl op de achtergrond af en toe echo’s weerklinken van perscommentaren en radio-interviews, die ter gelegenheid van de tentoonstelling werden gegeven. De zweem van relativering en ironisering neemt grotere proporties aan in het tweede deel, waarin Theys beelden van de persconferentie laagt met klankopnames van breedvoerige speeches, overdonderend applaus en een bombardement van klik- en flitsgeluiden. Mediatisering, niet enkel als verhulling, maar als uitlijning van de leegte.

Met Het Vanitasrecord bevraagt Theys de positie van kunst en kunstmanifestaties binnen de mediamaatschappij, gekenmerkt door een zucht naar herkenbaarheid, spektakel en sensatie. De groots georkestreerde recordpoging ontsluiert de mechanismes waarmee kunst en media elkaar in evenwicht houden, en uiteindelijk ook de overhand nemen op inhoud en intentie. De connotaties die het Vanitas stilleven met zich meedraagt, worden uigehold door zijn mediatisering.

Stoffel Debuysere  - ARGOS (perstekst)
Sep. 2005

back