TV-Wagner
Deze week gaat de Walkure van Koen en Frank Theys in première, het tweede deel van hun videoclipversie van Wagners Ring des Nibelungen. TV als drager van de universele myte.
Je kan naar Wagner geen vinger uitsteken of er wordt in gebeten. Dat komt omdat in zijn werk krachtlijnen samenkomen die het Europese denken van de vorige eeuw samenvatten en dat van de huidige eeuw aankondigen. Daardoor was het mogelijk zijn muziekdrama's nu weer artistiek, dan weer minder artistiek te aktualizeren.
Ook als je de denkgruwels en leugenachtige passies ziet die hij losmaakt, blijft Wagner een universele draagkracht behouden. Vanzelfsprekend was hij een antisemiet, natuurlijk kondigt zijn kritiek dat de katholieke kerk Europa te slaphartig verdedigt het nazisme aan, waar is ook dat het geslacht Wagner zijn megalomane messianisme heeft verdergezet en toch blijft zijn werk, net als dat van de Sade of Loyola een essentiële faze van het Europese denken die we beter kunnen begrijpen dan weggooien.
Zonder omwegen gezegd lijken Koen en Frank Theys een nieuw aspekt van Wagner te hebben blootgelegd, door te stellen dat zijn teorie van de myte en de aktuele, mytologische funktie van TV en video elkaar aanvullen. Hun tese over TV als drager van de oermytologie is rijk en genuanceerd. Daarom is het verwonderlijk dat nog voor de tape aan het publiek is getoond Wagnerianen, de vaak nog veel dogmatischer anti-Wagnerianen en de gewone operasnobisten stampen en briesen. En we snoeien een paar vooroordelen.
De Wagnerianen beweren dat de Tetralogie niet op video kan en alleen voor de bühne, en liefst die van Bayreuth bedoeld was. Natuurlijk dacht Wagner niet aan video, het bestond gewoon niet. Cosima gebruikte ook geen espresso-machientje, maar had het bestaan, dan had ze het gebruikt. De Shakespeare-Films met Orson Welles of Derek Jacbi zijn niet slecht of heiligschennend. wel integendeel.
Theys en Theys omzeilen zelfs een fundamenteel Wagneriaans probleem: zoals bekend is de muziek aanhoudend veel elokwenter dan wat er op het toneel te doen is. Twee recente ensceneringen, de Tristan van Jürgen Gosch in Amsterdam en de Parsifal van de Munt, gingen zelfs aan dit euvel ten onder. Welnu, bij Theys en Theys zien we voor het eerst een tweede bedrijf van De Walkure waar iets meer te zien is dan een dikke god die met zijn dochter van gedachten wisselt.
De associatieve rijkdom van de leidmotieven kan, zo blijkt nu, via video een volmaakt visueel ekwivalent krijgen. Net zo gedetailleerd en trouw aan de motoriek van Wagners verhaal is de tweede geluidstrack die naast zangers en muziek druk weerwerk levert. Theys en Theys ontrafelen met respekt Wagners overdaad aan duiding en betekenaars. Godard en Derrida bestaan echt.
De anti-Wagnerianen kijken en luisteren slecht en vervallen daarom in de geijkte vergissing: Wagner is Goebbels is Hitler. Ze spuwen Theys en Theys uit als zouden ze na Berlijn, Nürenberg en Hollywood een nieuwe rechtse rekuperatie van de Ring voorbereiden. Dat is sterke koffie omdat Theys en Theys precies aantonen hoe en waarom Wagners mytologie funktioneert door ze via TV te versterken.
De verdwazende kijkdoos versnippert argumentaties en is daarom zo goed in het doordrukken van mytes en daarom uiterst geschikt om bloot te leggen wat Wagner betekent. De opera is daarom tot zijn scharniermomenten herleid en ontdaan van lyriek. Theys en Theys stellen dat het medium totalitair is en dat Wagner die ontwikkeling aankondigt.
De operasnobist kunnen we niet helpen, want die valt voor en over uiterlijkheden. Dat het Walhalla achter prikkeldraad zit, dat Wotans raven bommenwerpers zijn en dat de Walkures anatomisch korrekte opblaaspoppen zijn, zal hem pijn doen. Video, zal hij zeggen, haalt het ritueel uit het operabezoek: de zangers delen geen handtekeningen uit, niemand die je nieuwe jurk ziet en als de tape afgelopen is, kan je toch moeilijk in je eentje naar je videorecorder boe staan roepen.
Voor alle andere mensen is de Wagner van Theys en Theys een aanrader.
André Hebbelinck - KNACK
12.04.1989
back
|
